مقدمه    ………………………………………………………………………………………………………………….    2

اهمیت و ضرورت موضوع    ……………………………………………………………………………………..    4

الف) بیان مساله…………………………………………………………………………………………………..         5

ب)سؤال اصلی پژوهش (متناسب با عنوان)     …………………………………………………………….     5

ج) فرضیه های پژوهش     ………………………………………………………………………………………..    6

د) اهمیت و ضرورت تحقیق……………………………………………………………………………………       6

تاریخچه و پیشینۀ پژوهش     ………………………………………………………………………………………   6

نوع پژوهش     ………………………………………………………………………………………………………….   8

روش گردآوری اطلاعات و داده ها     ………………………………………………………………………….   8

اهداف پژوهش     ……………………………………………………………………………………………………..   8

ساختار پژوهش     …………………………………………………………………………………………………….   8

فصل اول:

 کلیات

مبحث اول: مفهوم شناسی (واژه شناسی)     ………………………………………………………………….   10

گفتار اول: تشویق     …………………………………………………………………………………………………   10

گفتار دوم:تنبیه     …………………………………………………………………………………………………..     11

گفتارسوم: تربیت     ………………………………………………………………………………………………….   12

مبحث دوم: اصطلاحات و مفاهیم مشابه تشویق و تنبیه در قرآن………………………………….         13

گفتار اول: مفاهیم مشابه تشویق…………………………………………………………………………….         13

گفتار دوم: مفاهیم مشابه تنبیه…………………………………………………………………………………        14

فصل دوم:

جایگاه تشویق و تنبیه در نظام تربیتی اسلام

مبحث اول: تشویق از دیدگاه آیات قرآن کریم و روایات   ………………………………………………  19

گفتار اول: موارد بکارگیری تشویق در آیات قرآن کریم     ……………………………………. 19

گفتار دوم: تشویق در روایات، کلام و رفتار معصومین     ………………………………………………… 24

مبحث دوم: تنبیه در آیات و روایات     ………………………………………………………….   31

گفتار اول: تنبیه در آیات قرآن کریم     …………………………………………………………..   31

گفتار دوم: حدود تنبیه و دیدگاه برخی از فقها درباره­ی آن     …………………………………. 35

گفتار چهارم: تنبیه از دیدگاه روان‌شناسی     …………………………………………………….   40

گفتار پنجم: مسائل دیگر مربوط به تنبیه     ……………………………………………………………………   45

مبحث سوم: اهمیت تشویق و تنبیه در تربیت    …………………………………………………………       52

فصل سوم:

اصول و شرایط تشویق

مبحث اول: اصول و شرایط تشویق    ……………………………………………………………………………. 55

گفتار اوّل: اصول و شرایط تشویق    ……………………………………………………………………………… 55

گفتار دوم: صورت­های عملی تشویق    …………………………………………………………………………. 58

مبحث دوم: بایدها و نبایدها در تشویق موثر    ………………………………………………………………… 59

گفتار اول: بایدها در تشویق موثر    ………………………………………………………………………………. 59

گفتار دوم: نبایدها در تشویق موثر    ………………………………………………………………………….     68

مبحث سوم: روش­ها و انواع مختلف تشویق    ……………………………………………………………     73

گفتار اول: تشویق کلامی    …………………………………………………………………………………….      73

گفتار دوم: تشویق غیر کلامی    ………………………………………………………………………………      75

مبحث چهارم:  مسائل مربوط به تشویق موثر    …………………………………………………………       84

گفتار اول: شیوه های راه گشا در تشویق    ………………………………………………………………       84

گفتار دوم: تشویق فرزندان     ……………………………………………………………………………… ..      85

مبحث پنجم: تشویق وآثار آن    ……………………………………………………………………………….     88

گفتار اول:  تشویق یک نیاز طبیعی    ……………………………………………………………………….     .88

گفتار دوم: اثرات تشویق    …………………………………………………………………………………        .90

فصل چهارم:

اصول و شرایط تنبیه

مبحث اول: دیدگاه های مختلف درباره­ی تنبیه    …………………………………………………….   .   .97

گفتار اول:دیدگاه قرآن درباره­ی تنبیه………………………………………………………………              97

گفتار دوم: تنبیه از منظر عقل    ……………………………………………………………………………  99

گفتار سوم: تنبیه از منظر روایات    ……………………………………………………………………… 100

گفتار چهارم: نظر فقهای امامیه درباره­ی تنبیه    …………………………………………………….. 102

گفتار پنجم: نظر فقهای عامه درباره­ی تنبیه    ………………………………………………………… 103

مبحث دوم: انواع تنبیه در نظام تربیتی اسلام    ……………………………………………………… 105

گفتار اول: تنبیه غیربدنی    ………………………………………………………………………………… 105

گفتار دوم: تنبیه بدنی    ……………………………………………………………………………………. .116

مبحث سوم: بررسی تنبیه کودک از منظر فقه و حقوق (انواع کیفر کودکان در فقه و حقوق) 118

گفتار اول: حد و تعزیر    …………………………………………………………………………………… 118

گفتار دوم: زنای کودک    ……………………………………………………………………………………122

گفتار سوم: لواط کودک    ………………………………………………………………………………….. 123

گفتار چهارم: قذف کودک     ……………………………………………………………………………… 125

گفتار پنجم: سرقت کودک    ……………………………………………………………………………..   127

گفتار ششم: قتل و قصاص کودک    ……………………………………………………………………   128

گفتار هفتم: دیات    ………………………………………………………………………………………..     132

مبحث چهارم: بررسی پدیده­ی تنبیه از منظر اسلام و روان شناسی    ……………………….     134

گفتار اول: معایب تنبیه    ………………………………………………………………………………..  136

گفتار دوم: باید ها و نبایدها در تنبیه مؤثر    ……………………………………………………….  142

گفتار سوم: روش اهل بیت در تنبیه     ……………………………………………………………..   146

مبحث پنجم: آثار مثبت و منفی تنبیه   ………………………………………………………………… 150

گفتار اول: آثار مثبت تنبیه     ………………………………………………………………………….. .150

جمع بندی و نتیجه گیری     ……………………………………………………………………………. 160

منابع و مآخذ    ……………………………………………………………………………………………… 163

چکیده انگلیسی    ……………………………………………………………………………………………169

چکیده:

از اصول مهم و درخور توجهی که در آیات و روایات فراوانی به اهمیت و چگونگی انجام آن پرداخته شده، مساله­ی تشویق و تنبیه است.

تشویق فرآیند پاداش­دهی است به رفتار فرد، یعنی برانگیختن شوق و علاقه‌ی مجدد او به انجام همان رفتار.تنبیه، نیز عاملی است برای جلوگیری از کارهای ناپسند و زشت.

این پژوهش، با بررسی آیات و روایات، تحلیل فقهی و حقوقی، دیدگاه صاحب نظران تعلیم و تربیت و روان شناسان تربیتی تحلیل جامعی از کاربرد تشویق و تنبیه، شیوه­های بکارگیری و سطح کاربرد هر کدام از آن­ها ارائه می­دهد.

روش مورد استفاده در این پژوهش، استفاده از منابع مهم و مستند کتابخانه­ای به صورت مطالعه و استخراج فیش و بررسی­های استنباطی در قالب توصیفی است.

انسان برای رسیدن به قله­های رفیع جایگاه و منزلت انسانی خویش نیاز به تربیت و تعلیم دارد. از آن­جاکه هر چه به پیش می­رویم، نیاز به تکامل بیشتری داریم، نیاز به تربیت خود را نمایان­تر و آشکارتر می­سازد. از ملزومات همیشگی یک تربیت صحیح، تشویق و تنبیه است که در پیشبرد اهداف آن نقش موثری را ایفا می­کند.

نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می­دهد که اصل تشویق و تنبیه مورد توجه همیشگی آیات قرآن کریم و روایات معصومین (علیهم السلام)، نظرات روان شناسان و اندیشمندان حوزه­ی تعلیم و تربیت است و احکام فقهی نیز اهمیت آن را آشکار می­سازد. تشویق و تنبیه برای رسیدن به اهداف تربیتی لازم و ضروری است، اما هر کدام از آن­ها باید متناسب با سن، زمان و مکان، شدت اثر در فرد و … باشد. در بکارگیری تنبیه، لازم است قبل از هر چیز احکام فقهی مربوط به آن مطالعه، و حدود و مسائل مربوط به آن را رعایت نمود. به صراحت می­توان گفت که بهترین تشویق، تشویق لفظی در جمع و بهترین تنبیه قهر کردن ـ البته نه برای مدت طولانی ـ است.

کلیدواژه: تربیت، تشویق و تنبیه، حکم فقهی، آثار تربیتی و اخلاقی.

مقدمه